Trong quá trình làm việc với AI, Toàn nhận thấy rằng rào cản lớn nhất để có được những ý tưởng đột phá không nằm ở khả năng của công cụ, mà ở chất lượng của những chỉ dẫn chúng ta đưa ra. Một câu hỏi hời hợt sẽ chỉ nhận lại một câu trả lời chung chung.
Để giải quyết vấn đề này, mình đã hệ thống hóa và xây dựng bộ sưu tập các master prompt cho các kỹ thuật brainstorm phổ biến và nâng cao, cụ thể là Role Playing, SCAMPER, Phân tích Kịch bản Giả định (What If) và Tư duy Loại suy (Analogical Reasoning).
Đây không chỉ là những mẫu câu lệnh sao chép-dán. Toàn xem chúng là những khung tư duy có cấu trúc, được thiết kế để dẫn dắt AI (và cả chính chúng ta) đi từ phân tích bề mặt đến các đề xuất chiến lược sâu sắc. Mục tiêu là giúp bạn làm chủ các công cụ này, biến chúng thành đối tác tư duy thực thụ để chuẩn bị cho tương lai và tìm ra các giải pháp sáng tạo từ những lĩnh vực không ngờ tới.
1. Master Prompt: SCAMPER – Phân Tích Hệ Thống & Sáng Tạo Tiếp Nối
Mục đích: Công cụ này giúp bạn phân tích và cải tiến một sản phẩm hoặc vấn đề hiện có một cách hệ thống qua 7 lăng kính. Cấu trúc “Tư duy Chuỗi” độc đáo sẽ dẫn dắt AI xây dựng ý tưởng một cách liền mạch, nơi ý tưởng sau được phát triển dựa trên nền tảng của ý tưởng trước.
# BỐI CẢNH VÀ VAI TRÒ
Bạn là một chuyên gia tư vấn chiến lược đổi mới với 20 năm kinh nghiệm, có khả năng phân tích đa ngành và tìm ra những kết nối không ai thấy. Bạn tư duy một cách hệ thống, logic và cực kỳ sáng tạo. Bạn không ngại thách thức các quy ước và luôn tìm kiếm những giải pháp vừa đột phá vừa có tính ứng dụng cao.
Mục tiêu của chúng ta là phân tích sâu và tìm ra các hướng cải tiến đột phá cho sản phẩm/vấn đề sau:
* **Sản phẩm/Vấn đề:** [Điền sản phẩm/vấn đề của bạn vào đây]
* **Đối tượng mục tiêu:** [Điền đối tượng khách hàng/người dùng chính]
* **Mục tiêu chính cần đạt:** [Điền mục tiêu kinh doanh hoặc mục tiêu cải tiến, ví dụ: tăng 20% người dùng, giảm 15% chi phí sản xuất, tạo ra điểm khác biệt so với đối thủ A]
* **Các ràng buộc (nếu có):** [Điền các giới hạn về ngân sách, thời gian, công nghệ...]
# QUY TRÌNH TƯ DUY CHUỖI SCAMPER
Hãy thực hiện một phân tích SCAMPER theo quy trình tư duy chuỗi nghiêm ngặt. Quy trình này mô phỏng dòng chảy tư duy tự nhiên, nơi mỗi ý tưởng mới được xây dựng dựa trên nền tảng của ý tưởng trước đó, tạo ra một giải pháp cuối cùng vừa sâu sắc vừa có tính liên kết cao. Với mỗi bước, bạn phải chọn ra 1-2 ý tưởng hứa hẹn nhất từ bước trước để làm nền tảng phát triển cho bước tiếp theo. Hãy suy nghĩ và trình bày rõ ràng mạch tư duy của bạn ở mỗi bước chuyển tiếp.
**Bắt đầu:**
1. **S - SUBSTITUTE (Thay thế):**
* Phân tích các thành phần cốt lõi của sản phẩm/vấn đề trên.
* Đề xuất 3-5 phương án thay thế độc đáo cho mỗi thành phần.
* **Phân tích cuối bước:** Chọn ra **một** ý tưởng thay thế đột phá nhất để làm nền tảng cho bước tiếp theo.
2. **C - COMBINE (Kết hợp):**
* **Tư duy tiếp nối:** Dựa trên ý tưởng thay thế đã chọn ở bước 1, hãy đề xuất 3-5 cách kết hợp nó với các khái niệm từ những lĩnh vực không liên quan để tạo ra một 'sức mạnh tổng hợp bất ngờ' (unexpected synergy). Với mỗi sự kết hợp, hãy giải thích rõ 'đề xuất giá trị mới' (new value proposition) được tạo ra là gì.
* **Phân tích cuối bước:** Chọn ra **một** mô hình kết hợp (hybrid model) tiềm năng nhất.
3. **A - ADAPT (Thích nghi):**
* **Tư duy tiếp nối:** Với mô hình kết hợp đã chọn ở bước 2, hãy "vay mượn" 3 cơ chế hoặc tính năng thành công từ các ứng dụng/dịch vụ nổi tiếng (ví dụ: cơ chế "streak" của Duolingo, hệ thống "playlist" của Spotify, thuật toán "match" của Tinder) để làm cho mô hình này trở nên hấp dẫn hơn.
* **Phân tích cuối bước:** Chọn ra **một** cơ chế thích nghi phù hợp nhất.
4. **M - MODIFY (Sửa đổi):**
* **Tư duy tiếp nối:** Lấy cơ chế đã chọn ở bước 3 làm trung tâm, hãy đề xuất các cách để **sửa đổi (modify)**, **phóng đại (magnify)**, hoặc **thu nhỏ (minify)** nó để tạo ra một tính năng đặc trưng, không thể sao chép.
* **Phân tích cuối bước:** Mô tả chi tiết **một** tính năng đã được sửa đổi hoàn chỉnh.
5. **P - PUT TO ANOTHER USE (Sử dụng cho mục đích khác):**
* **Tư duy tiếp nối:** Tính năng độc đáo được hình thành ở bước 4 có thể tạo ra các giá trị hoặc dữ liệu phụ. Hãy đề xuất 2-3 mục đích sử dụng hoàn toàn mới cho tính năng hoặc dữ liệu đó.
* **Phân tích cuối bước:** Chọn ra **một** mục đích sử dụng phụ có tiềm năng thương mại cao nhất.
6. **E - ELIMINATE (Loại bỏ):**
* **Tư duy tiếp nối:** Để triển khai toàn bộ ý tưởng từ bước 1 đến 5, chúng ta cần tối ưu hóa nguồn lực. Nhìn vào sản phẩm/vấn đề gốc, hãy đề xuất loại bỏ 2-3 yếu tố/tính năng ít quan trọng nhất để dồn toàn bộ sự tập trung vào chuỗi ý tưởng sáng tạo mà chúng ta vừa phát triển.
* **Phân tích cuối bước:** Xác định **một** mô hình kinh doanh tinh gọn sau khi đã loại bỏ các yếu tố không cần thiết.
7. **R - REARRANGE / REVERSE (Sắp xếp lại / Đảo ngược):**
* **Tư duy tiếp nối:** Với mô hình kinh doanh tinh gọn ở bước 6, hãy xem xét lại toàn bộ quy trình trải nghiệm của khách hàng. Hãy đề xuất một cách để **sắp xếp lại** hoặc **đảo ngược** quy trình đó để tạo ra sự bất ngờ và khác biệt hoàn toàn so với đối thủ.
* **Phân tích cuối bước:** Mô tả chi tiết **một** quy trình trải nghiệm khách hàng mới đã được đảo ngược.
# ĐỊNH DẠNG ĐẦU RA
Hãy trình bày kết quả dưới dạng một báo cáo phân tích, trong đó mỗi phần (S, C, A, M, P, E, R) là một mục riêng biệt. Quan trọng nhất, ở đầu mỗi mục (từ C đến R), phải có một đoạn "Tư duy tiếp nối" giải thích tại sao bạn chọn ý tưởng từ bước trước và nó dẫn dắt bạn đến bước hiện tại như thế nào.
2. Master Prompt: Phân Tích Kịch Bản Giả Định (What If)
Mục đích: Công cụ này giúp bạn khám phá các tương lai khả dĩ, xác định rủi ro tiềm ẩn và phát hiện cơ hội mới bằng cách thách thức một giả định cốt lõi về doanh nghiệp hoặc thị trường của bạn. Nó buộc bạn phải suy nghĩ vượt ra ngoài các kế hoạch hiện tại.
# BỐI CẢNH VÀ VAI TRÒ
Bạn là một nhà chiến lược tương lai (Futurist) và là một chuyên gia phân tích rủi ro hàng đầu, làm việc cho một quỹ đầu tư mạo hiểm. Nhiệm vụ của bạn là không chỉ nhìn thấy những gì sắp xảy ra, mà còn phải phân tích các tác động đa tầng của nó. Bạn không ngại đưa ra những dự báo trái với lẽ thường và luôn tìm kiếm những cơ hội bị ẩn giấu trong khủng hoảng.
Chúng ta sẽ thực hiện một phân tích kịch bản giả định nghiêm ngặt.
# KỊCH BẢN CỐT LÕI
* **Sự kiện giả định (What if...):** [Điền một sự kiện giả định đột phá vào đây]
* **Đối tượng/Thị trường bị ảnh hưởng chính:** [Ví dụ: Doanh nghiệp của chúng ta, ngành hàng FMCG, người dùng cuối...]
* **Khung thời gian giả định:** [Ví dụ: Xảy ra trong 6 tháng tới, trong vòng 2 năm...]
* **Giả định cốt lõi bị phá vỡ:** [Ví dụ: Giả định rằng chi phí marketing sẽ luôn ổn định]
# QUY TRÌNH PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG ĐA TẦNG
Hãy phân tích kịch bản trên theo một quy trình logic, đi từ các hệ quả trực tiếp đến các đề xuất chiến lược.
1. **Tác động Bậc một (First-Order Consequences):**
* Liệt kê 5-7 hệ quả **trực tiếp, ngay lập tức và rõ ràng nhất** sẽ xảy ra nếu kịch bản trên thành sự thật.
2. **Tác động Bậc hai (Second-Order Consequences):**
* Với mỗi tác động bậc một bạn đã liệt kê, hãy phân tích và chỉ ra 1-2 tác động bậc hai tương ứng. Đây là những hệ quả của các hệ quả (the consequences of the consequences).
* **Ví dụ:** Nếu tác động bậc một là "Đối thủ có nguồn vốn vô hạn", thì tác động bậc hai có thể là "Họ sẽ bắt đầu một cuộc chiến về giá, hạ giá sản phẩm để chiếm thị phần" hoặc "Họ sẽ thu hút toàn bộ nhân tài trong ngành bằng mức lương cao hơn".
3. **Phân loại Cơ hội & Rủi ro (Opportunities & Threats):**
* Dựa trên các tác động đã phân tích, hãy tạo một bảng gồm 2 cột:
* **Cột 1 - Rủi ro Lớn nhất:** Liệt kê 3-5 rủi ro nghiêm trọng nhất đối với tổ chức/doanh nghiệp của chúng ta.
* **Cột 2 - Cơ hội Bất ngờ nhất:** Liệt kê 3-5 cơ hội mới có thể xuất hiện, đặc biệt là những cơ hội không rõ ràng ngay từ đầu.
4. **Kế hoạch Hành động Chiến lược (Strategic Action Plan):**
Dựa trên toàn bộ phân tích, hãy xây dựng một kế hoạch hành động cụ thể:
* **Hành động Phòng thủ (Defensive Moves):** Đề xuất 3 hành động cụ thể để giảm thiểu các rủi ro lớn nhất. Với mỗi hành động, hãy nêu rõ mục tiêu và bước thực hiện đầu tiên.
* **Hành động Tấn công (Offensive Moves):** Đề xuất 3 sáng kiến cụ thể để khai thác các cơ hội bất ngờ nhất. Với mỗi sáng kiến, hãy mô tả ý tưởng cốt lõi và cách để thử nghiệm nó ở quy mô nhỏ.
* **Hệ thống Cảnh báo sớm (Early-Warning System):** Xác định 3 chỉ số (KPIs) hoặc tín hiệu thị trường cần theo dõi. Với mỗi chỉ số, hãy nêu rõ ngưỡng cảnh báo (ví dụ: khi chi phí X tăng quá 15%).
# ĐỊNH DẠNG ĐẦU RA
Hãy trình bày kết quả dưới dạng một bản báo cáo chiến lược, với các tiêu đề rõ ràng cho từng phần: Kịch bản Cốt lõi, Tác động Bậc một, Tác động Bậc hai, Phân loại Cơ hội & Rủi ro, và Kế hoạch Hành động Chiến lược.
3. Master Prompt: Tư Duy Loại Suy (Analogical Reasoning)
Mục đích: Công cụ này giúp bạn giải quyết một vấn đề phức tạp bằng cách “vay mượn” các giải pháp, cấu trúc và mô hình đã được chứng minh là hiệu quả từ các lĩnh vực hoàn toàn không liên quan. Nó giúp phá vỡ tư duy lối mòn và tạo ra những giải pháp thực sự sáng tạo.
# BỐI CẢNH VÀ VAI TRÒ
Bạn là một nhà tư duy hệ thống (Systems Thinker) và là một chuyên gia đổi mới liên ngành. Điểm mạnh của bạn là khả năng phân rã một vấn đề phức tạp thành các nguyên lý cơ bản, sau đó tìm kiếm các mô hình tương tự trong tự nhiên, lịch sử, và các ngành công nghiệp khác để tìm ra giải pháp.
# VẤN ĐỀ CỐT LÕI CẦN GIẢI QUYẾT
**[Mô tả chi tiết vấn đề hoặc thách thức bạn đang đối mặt ở đây]**
* **Ví dụ:**
* *"Làm thế nào để cải thiện quy trình tiếp nhận và đào tạo nhân viên mới (onboarding) trong một công ty công nghệ đang phát triển nhanh, để họ có thể hòa nhập văn hóa và làm việc hiệu quả chỉ sau 2 tuần?"*
* *"Làm thế nào để một thương hiệu thời trang bền vững có thể thuyết phục người tiêu dùng trả giá cao hơn cho một sản phẩm, khi họ đã quen với thời trang nhanh giá rẻ?"*
# QUY TRÌNH TƯ DUY LOẠI SUY 5 BƯỚC
Hãy áp dụng một quy trình tư duy loại suy nghiêm ngặt để tìm ra giải pháp cho vấn đề trên.
1. **Bước 1: Chưng cất Vấn đề (Distill the Problem):** Phân tích vấn đề và chưng cất nó thành một câu hỏi cốt lõi duy nhất. Sau đó, xác định 3 nguyên lý cơ bản ẩn sau câu hỏi đó.
2. **Bước 2: Tìm kiếm Mô hình Tương tự (Find Analogous Models):** Với mỗi nguyên lý, hãy tìm một mô hình tương tự từ một lĩnh vực không liên quan, nơi nguyên lý đó được giải quyết xuất sắc.
3. **Bước 3: Phân tích Cơ chế Hoạt động (Analyze the Mechanism):** Với mỗi mô hình, hãy mô tả chi tiết cơ chế hoạt động cốt lõi của nó. Giải thích TẠI SAO nó lại hiệu quả trong bối cảnh đó.
4. **Bước 4: 'Dịch' và Áp dụng (Translate and Apply):** 'Dịch' cơ chế hoạt động đó sang ngôn ngữ của vấn đề ban đầu. Đề xuất các chiến lược cụ thể để áp dụng cơ chế đã được 'dịch' này.
5. **Bước 5: Kiểm tra Giới hạn (Stress-Test the Analogy):** Phân tích 1-2 lý do tại sao phép loại suy này có thể KHÔNG hoạt động trong bối cảnh của chúng ta. Đề xuất cách để khắc phục hoặc giảm thiểu những hạn chế đó.
# ĐỊNH DẠNG ĐẦU RA
Hãy trình bày kết quả theo đúng 5 bước trên, sử dụng các tiêu đề rõ ràng. Với mỗi bước, hãy trình bày một cách logic và mạch lạc để người đọc có thể theo dõi được dòng chảy tư duy của bạn từ việc phân rã vấn đề đến việc hình thành giải pháp cuối cùng.
4. Master Prompt: Role Playing – Phân Tích Đa Chiều & Thấu Hiểu Sâu Sắc
Mục đích: Công cụ này giúp bạn giải quyết một vấn đề phức tạp bằng cách “vay mượn” các giải pháp, cấu trúc và mô hình đã được chứng minh là hiệu quả từ các lĩnh vực hoàn toàn không liên quan. Nó giúp phá vỡ tư duy lối mòn và tạo ra những giải pháp thực sự sáng tạo.
# BỐI CẢNH VÀ VAI TRÒ
Bạn là một nhà tâm lý học tổ chức và là một điều phối viên chuyên nghiệp, có khả năng nhập vai và thấu hiểu sâu sắc nhiều góc nhìn khác nhau. Nhiệm vụ của bạn là xây dựng một "hội đồng chuyên gia ảo" để phân tích một vấn đề từ nhiều phía.
# VẤN ĐỀ/Ý TƯỞNG CẦN PHÂN TÍCH
**[Điền vấn đề hoặc ý tưởng của bạn, ví dụ: "Ra mắt một dòng sản phẩm cà phê pha lạnh mới dành cho giới trẻ"]**
# HỘI ĐỒNG CHUYÊN GIA ẢO (VIRTUAL EXPERT PANEL)
Hãy xây dựng một hội đồng gồm các vai trò (persona) sau:
* **Persona 1:** [Mô tả vai trò 1, ví dụ: Một khách hàng mục tiêu, 22 tuổi, sinh viên, rất quan tâm đến tính bền vững và hình ảnh thương hiệu trên mạng xã hội.]
* **Persona 2:** [Mô tả vai trò 2, ví dụ: Giám đốc marketing của một thương hiệu đối thủ cạnh tranh lớn, người rất giỏi trong việc khai thác điểm yếu của đối thủ.]
* **Persona 3:** [Mô tả vai trò 3, ví dụ: Một nhà đầu tư mạo hiểm đang xem xét rót vốn, người chỉ quan tâm đến tiềm năng tăng trưởng và khả năng sinh lời.]
* **Persona 4:** [Mô tả vai trò 4, ví dụ: Một nhân viên pha chế (barista) có 5 năm kinh nghiệm, người sẽ trực tiếp sản xuất và phục vụ sản phẩm này.]
# QUY TRÌNH PHÂN TÍCH ĐA CHIỀU
Hãy thực hiện một quy trình phân tích nghiêm ngặt theo 5 bước sau:
1. **Bước 1: Nhập vai & Thấu hiểu:** Lần lượt nhập vai vào từng Persona. Với mỗi vai, hãy viết một đoạn ngắn mô tả mục tiêu, mối quan tâm chính, và cảm xúc của họ đối với vấn đề/ý tưởng trên.
2. **Bước 2: Phân tích Chuyên sâu:** Vẫn giữ vai trò của từng Persona, hãy đưa ra 3 nhận định (insights) hoặc câu hỏi hóc búa nhất mà họ sẽ nêu ra.
3. **Bước 3: Tổng hợp Quan điểm:** Tạo một bảng so sánh, trong đó mỗi hàng là một Persona và các cột là: (1) Mối quan tâm chính, (2) Điểm ủng hộ lớn nhất, (3) Điểm phản đối/lo ngại lớn nhất.
4. **Bước 4: Xác định Xung đột & Đồng thuận:** Dựa vào bảng trên, chỉ ra 1-2 điểm xung đột lợi ích lớn nhất (ví dụ: nhà đầu tư muốn lợi nhuận nhanh, khách hàng muốn giá rẻ) và 1-2 điểm đồng thuận bất ngờ giữa các vai.
5. **Bước 5: Đề xuất Giải pháp Tổng hòa:** Từ vai trò của một nhà chiến lược, hãy đề xuất một giải pháp hoặc một hướng đi đã được điều chỉnh để giải quyết các xung đột và tận dụng các điểm đồng thuận, nhằm tạo ra kết quả tốt nhất cho tổng thể.
# ĐỊNH DẠNG ĐẦU RA
Hãy trình bày kết quả theo đúng 5 bước trên, sử dụng các tiêu đề rõ ràng cho từng phần.
Việc sử dụng các master prompt có cấu trúc không chỉ giúp bạn khai thác AI hiệu quả hơn, mà còn là một cách để rèn luyện tư duy của chính mình một cách có hệ thống. Toàn tin rằng, khi bạn làm chủ được những kỹ thuật này, bạn không chỉ là người dùng công cụ, mà sẽ trở thành người dẫn dắt, kiến tạo những ý tưởng thực sự có giá trị.
Hành trình ứng dụng AI chỉ thực sự bắt đầu khi chúng ta biết cách dùng nó một cách thông minh và tối ưu về chi phí. Nếu bạn quan tâm đến việc làm thế nào để với ngân sách chỉ khoảng 500,000 VNĐ mỗi tháng mà vẫn có thể xây dựng được những trợ lý ảo mạnh mẽ hay các hệ thống tự động hóa hiệu quả, Toàn rất khuyến khích bạn tham gia Webinar “500K AI – Xài Sao?” sắp tới.
Đây là cơ hội để chúng ta cùng nhau khám phá những ứng dụng thực tiễn, những kinh nghiệm đã được đúc kết để bạn có thể tự tin biến AI thành một khoản đầu tư sinh lời, thay vì một khoản chi phí.
Toàn rất mong được gặp bạn tại webinar.